Herdenkingsmunten

Tijdens de regeringsperiode van Constantijn de Grote verhuisde de hoofdstad van het Romeinse rijk van het Italiaanse Rome naar Constantinopel in Turkije (huidige Istanbul). Op 11 mei 330 n. Chr. werd de stad Constantinopolis gewijd en officieel in gebruik genomen.

De verhuizing van de hoofdstad was een ingrijpende onderneming en een belangrijk keerpunt in de geschiedenis van het Romeinse rijk en het christendom. Het markeerde tevens het begin van het Byzantijnse rijk.

Om de nieuwe hoofdstad te vieren en de oude te eren liet Constantijn series herdenkingsmunten slaan tussen 330 en 341. Twee van deze munten zijn in een collectie die ik momenteel schoonmaak en determineer. 

Op de voorzijdes een buste van Constantinopolis en Roma met de tekst CONSTANTINOPOLI(S) en VRBS ROMA (de stad Rome). De keerzijde van de Constantinopolis munt laat de godin Victoria op een boeg zien met een scepter en een schild.  

Roma kreeg op de keerzijde de Capitolijnse Wolvin met Romulus en Remus: de mythische tweeling die de stad Rome stichtten in 753 v. Chr. (Althans volgens Vergilius, een van de eersten die het verhaal opschreef.) Boven hen de twee sterren Castor en Pollux, het sterrenbeeld tweeling.

De motieven voor Constantijn om de hoofdstad te verhuizen lijken voornamelijk strategisch. Het huidige Rome lag te ver van de grenzen en daarmee de legertroepen. Meer controle en kortere lijnen naar de hoofdstad zouden de barbaren die aan de grenzen van het rijk knabbelden minder de kans geven. Daarnaast was Constantijn –niet onbelangrijk- de eerste keizer in een hele lange tijd die weer regeerde over het vólledige Romeinse keizerrijk. Hij had geleerd van de dramatische derde eeuw met al zijn soldatenkeizers en burgeroorlogen en hield zijn troepen beter in de gaten om nieuwe usurpatoren geen kans te geven.

Constantijn was tevens de eerste keizer die zich openlijk liet bekeren tot het christendom en staat vaak bekend als de eerste christelijke keizer. Uiteraard kon hij het Romeinse pantheon niet zomaar de rug toe keren –je weet maar nooit- en ook bleef de keizer een aantal geijkte ‘heidense’ symbolen gebruiken op zijn afbeeldingen, maar het christendom kreeg duidelijk de overhand. Rome was bij uitstek de stad van de oude goden en Constantijn had moeite om dit te veranderen. Mede daarom begon hij opnieuw.

Er word gezegd dat hij een droom kreeg van een nieuwe hoofdstad. [1] Het duurde vijf jaar voor de Griekse stad Byzantium voldoende was gerenoveerd om de titel hoofdstad waardig te zijn en zelfs toen had het nog niet de allure van de oude hoofdstad Rome. De keizer hernoemde de stad Roma Nova (Het nieuwe Rome) en het stond al snel bekend als Constantinopolis (de stad van Constantijn). Voor de oude goden was in deze stad geen plek: de stad werd gedomineerd door christelijke kerken. Bovendien werd het offeren aan goden verboden.

Constantinopolis had zeker overeenkomsten met het oude Rome. Niet geheel toevallig was het ook gebouwd op zeven heuvels en verdeeld in 14 districten. Constantijn liet beroemde en grootse kunstwerken uit het hele rijk naar de stad verplaatsen, hij voerde net zoals in Rome voedseldistributie in en binnen twee jaar was Constantinopel zo druk bevolkt dat de bevolking amper binnen de stadsmuren paste.

Rome bleef nog een aantal jaren zijn privileges als oude hoofdstad behouden en hoefde niet lang te treuren om het verlies van keizer en het politieke toneel. Niet veel later zou het een nieuwe heer krijgen met een hele andere manier van politieken: de paus.

---

[1] Er wordt wel meer toegerekend aan visioenen van Constantijn. Zo zorgde een visioen rond 312 dat het christelijke Chi-Ro symbool op alle schilden van zijn troepen werden gezet vlak voor de slag bij de brug van Milvianus. Uiteraard won hij de slag en sloegen zijn vijanden op de vlucht.